Mai một?

(GDTĐ) – Liên tiếp trong những tuần qua, tin vui về các đoàn học sinh Việt Nam đoạt giải cao tại các kỳ thi Olympic quốc tế toán, lý, hóa, sinh và tin học làm nức lòng bao người. Đoàn Việt Nam luôn nằm ở thứ hạng cao so với các nước. Đáng chú ý, tại kỳ thi môn toán, 3/6 học sinh đạt huy chương vàng, xếp thứ bảy sau các cường quốc về toán là Trung Quốc, Hàn Quốc, Mỹ, Nga, Triều Tiên, Singapore. Tại môn thi vật lý, cả năm học sinh đều đoạt huy chương, trong đó có hai huy chương vàng, một huy chương bạc và hai huy chương đồng. Còn tại môn thi hóa, đoàn Việt Nam đoạt một giải vàng và ba giải bạc…

Rạng rỡ 3 học sinh đoạt Huy chương vàng

Cùng với các học sinh đoạt giải Olympic, hàng năm hàng chục học sinh năng khiếu cũng được phát hiện qua kỳ thi học sinh giỏi quốc gia. Những học sinh này cần gọi đúng tên là người tài, là vốn quý của đất nước. Giáo sư Ngô Bảo Châu, nhà toán học xuất sắc của Việt Nam và thế giới, cũng từng là học sinh đoạt giải các kỳ thi Olympic quốc tế. Anh hai lần đoạt huy chương Olympic quốc tế môn toán vào các năm 1988 và 1989.

Nhưng những thành công như Giáo sư Ngô Bảo Châu không nhiều. Phần lớn những tài năng này bị mai một, bị “mất hút” trong vòng xoay cuộc sống.

Từ đó, một vấn đề đặt ra là làm thế nào để tiếp tục phát huy những năng khiếu của các người tài này, đừng để làm cho mai một?

Đào tạo người tài ngày nay được xem là một ưu tiên trong chính sách phát triển đất nước của nhiều quốc gia. Các quốc gia phát triển đều có những cách làm riêng để phát hiện và bồi dưỡng người tài. Thậm chí, họ sẵn sàng “nhập khẩu” người tài- nhất là các nhà khoa học nghiên cứu về các bộ môn cơ bản, về các lãnh vực mũi nhọn phát triển công nghệ mới, y học… Có thể nói giữa các nước này đang có “cuộc chiến” giành giật người tài về mình.

Ở Việt Nam, từ các triều đại Lý, Trần, Lê… đã có chính sách thu hút người tài. Đến thời Lê Thánh Tông, việc trọng dụng người tài đạt tới đỉnh cao với việc cho khắc tên tuổi những người đỗ tiến sĩ lên bia đá Văn Miếu để lưu danh muôn thưở. Câu nói nổi tiếng của nhà giáo dục Thân Nhân Trung vào thời đại đó, đến nay đã hơn 500 năm, vẫn còn nguyên giá trị: “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh mà hưng thịnh, nguyên khí suy thì thế nước yếu mà thấp hèn. Vì thế các bậc đế vương thánh minh không đời nào không coi việc giáo dục nhân tài, kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí quốc gia làm công việc cần thiết…”.

Tiếp nối truyền thống trọng dụng người tài của người xưa, ngày nay vấn đề phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng nhân tài tiếp tục được chú trọng, từ trung ương đến địa phương. Hầu hết tại các địa phương trong cả nước đều có trường chuyên nhằm phát hiện, bồi dưỡng học sinh năng khiếu. Nhà nước đã ban hành các chiến lược phát triển nguồn nhân lực, nhiều chính sách nhằm thúc đẩy công tác đào tạo người tài như ưu tiên trong tuyển sinh đại học, cấp học bổng đào tạo đại học, sau đại học ở nước ngoài…

Nhưng khách quan mà nói dường như các chính sách này chưa đủ mạnh để người tài phát triển. Những khảo sát gần đây của cơ quan chức năng cho thấy phần lớn các học sinh đoạt giải quốc tế, trong nước không còn tiếp tục theo học các ngành học khoa học cơ bản mà thường rẽ sang các ngành ứng dụng giúp cho họ có cuộc sống dễ chịu sau này. Một số khác tìm đường du học và trong số họ không ít người định cư, làm việc ở nước ngoài. Sở dĩ còn tình trạng này vì chúng ta chưa có môi trường học thuật, nghiên cứu tốt để người tài làm việc; chế độ lương bổng chưa đủ cao để họ toàn tâm toàn ý đắm mình cho công việc nghiên cứu, sáng tạo.

Tháng 8-2012, tại lễ tuyên dương 31 học sinh đoạt giải các kỳ thi Olympic 2012, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân chỉ đạo: “Bộ GD-ĐT cần sớm hoàn thiện chi tiết đề án phát hiện, bồi dưỡng và đào tạo nhân tài, để có thể giúp các em học sinh giỏi có những định hướng đúng cho việc học tập và làm việc sau này”. Hy vọng đề án sẽ đưa ra nhiều giải pháp mang tính đột phá trong việc bồi dưỡng, đào tạo người tài, đáp ứng yêu cầu đổi mới, hội nhập của đất nước.

Lê Đông